Yillar davomida turli tajribalar, kitoblar, maslahatlar va xatolar orqali bir narsani tushundim: pulni to‘g‘ri boshqarish – bu faqat ko‘p ishlash emas, balki tartib va intizomdir. Quyida o‘zim uchun chiqargan asosiy moliyaviy xulosalarimni yozib qo‘ydim.
Pul yig‘ish
- Ro‘zg‘or uchun kerakli summani olib qo‘yish kerak, ortiqchasini esa boshqa hisobga o‘tkazish yoki dollarga/aksiyaga kiritish zarur. Bo‘lmasa, ortiqcha pul aqlimizni aldab, “baribir ishlatib yuboramiz” degan vaziyatga olib keladi.
- “Pul ortsa o‘zimga ishlataman” degan fikr xato. Avval pulni o‘zimiz uchun aktivga yo‘naltirib, keyin boshqa chiqimlarga qoldirish lozim. Shu yo‘l bilan o‘zingizni majbur qilasiz.
- Ideal holatda oylikning 50 foizi aktivlarga ketishi kerak. Buning imkoni bo‘lmasa ham, hech bo‘lmaganda $100 yig‘ib borish odatini shakllantirish zarur.
- Har bir harajatni yozib borish – moliyaviy sog‘liqning eng yaxshi nazorati.
- Pulni shunchaki saqlash emas, balki moliyaviy majburiyatlar olish orqali ko‘paytirish mumkin. Masalan, qurilishda pul to‘lab borish – pulni ishlatishning eng yaxshi usullaridan biri.
Harajatlar
- Ortiqcha va katta xaridlarni faqat aylana mablag‘dan kelgan foyda hisobiga qilish kerak.
- Buyumni, ayniqsa passiv bo‘lganini (telefon, mashina, mebel va h.k.), kreditga yoki “0% li rassrochka”ga olish – moliyaviy xato.
Berish uchun olish
Olishdan oldin berish kerak. Bu – xayriya qilish tamoyili. Pulni faqat yig‘ib olish emas, balki jamiyat bilan bo‘lishish ham kerak.
Investitsiya
- Uy-joy ham passiv bo‘lishi mumkin. Chunki u faqat xarajat keltiradi: soliq, ta’mir, kommunal.
- Aktivlar esa – pul ishlab chiqaradigan narsalar: biznes, aksiyalar, investitsiya fondlari, ijaraga beriladigan ko‘chmas mulk.
- Moliyaviy erkinlik – bu aktivlaringiz siz ishlamagan paytda ham ro‘zg‘or xarajatlaringizni yopib bera olishidir.
- Boylar aktiv sotib oladilar. Qimmat passiv sotib olish – kambag‘allikka xos odat.
- Aksiyaga kirmasdan oldin ko‘chmas mulkka kirish foydaliroq. Chunki unda xavf kamroq. Dividendlarni esa yana aktivga aylantirish zarur.
- Aksiyalarni arzon paytda olish, qimmatlaganda esa faqat xarajat qilingan summani sotib yuborish – eng yaxshi strategiya. Qolganlari foyda bo‘lib qoladi va bozor tebranishlari ta’sir qilmay qo‘yadi.
Xulosa
Moliya – bu raqamlar emas, odatlar. Pulni tejash emas, uni o‘zingiz uchun ishlatish muhim. Har bir xarajatni yozib borish, aktivlarga yo‘naltirish, passivlardan uzoq yurish va eng muhimi – jamiyatga ham foyda keltirish. Shunda nafaqat hisobingiz, balki hayotingiz ham balansga keladi.